Friday, July 27, 2012

હું શું હોઈશ?


મેં મારી વ્યાવસાઈક ઝીંદગીની શરૂઆત લગભગ ૧૦ વર્ષ પહેલા કરી. તે સમયે હું મારા પરિવાર, પ્રેમીઓ અને મિત્રોથી ઘણો નજીક હતો. હું એક સારો છોકરો હતો ઝીંદગી પ્રત્યેનું વલણ / દ્રષ્ટિકોણ ખુબજ અલગ હતું. મારી પાસે બધા માટે ખુબજ સમય હતો અને હું ખુશ હતો. નૌકરીમાં હું નવો નવો હતો અને હું એટલો ખુશ ના હતો કારણકે મારા ઉપરી લોકો મને જલસા કરવાનો સમય જ નહોતા આપતા.

 આજે લગભગ ૧૦ વર્ષો પછી હું બહુ સારી નહિ તો સારી એવી પ્રગતિ કરી છે. આજે મારી આંતર રાષ્ટ્રીય સંસ્થામાં હું નિયામકો, વ્યસ્થાપકો અને એવા મોટા લોકો સાથે સીધે વાત કરી શકું છું અને તેઓ મને ઘણી મિટિંગમાં બોલાવે પણ છે. પણ આજે મારો હર્દય ૧૦ વર્ષ પહેલા જેવો નથી. હું ભાગ્યેજ મારા પરિવારની વાતોમાં શામેલ થાઉં છું. મારી પત્નીને પણ એ જ ફરિયાદ છે - કે મારી પાસે તેની માટે પણ ટાઇમ નથી. હું મારા જુના મિત્રો સાથે વાત નથી કરતો.

આજે મારો ઝીંદગી પ્રત્યેનું દ્રષ્ટિકોણ બદલાઈ ગયું છે. મારામાં ઘણું "Attitude " આવી ગયું છે. હું ૧૦ વર્ષ પહેલા કરતા આજે તદ્દન અલગ રીતે વાત કરું છું - પણ હું મારી નૌકરીથી ખુબજ ખુશ છું અને તેને માણું છું. પણ શું હું મારી ઝીંદગી માણું છું?

તમે કહેશો કે આમાં નવું શું છે?
મારો જવાબ - કશું પણ નહિ.

હું આ બધું લખું છું કારણ કે મને ખબર છે કે મારામાં ઘણા બધા બદલાવો આવ્યા છે પાછલા ૧૦ વર્ષોમાં. ઘણા ખરા બદલાવો આ સમય દરમ્યાન આવેલા સંકટોના કારણે છે અને આ ફક્ત પાછલા ૧૦ વર્ષોમાં જ. આવતા ૧૦ વર્ષોમાં શું થશે?

મને આ બદલાવો ના સારા અને ખરાબ પરિણામો પણ ધ્યાનમાં છે. હા, હું મારી જાતને ૧૦ વર્ષો પહેલા જેવો નથી રાખી શકયો - અને આવતા વર્ષો માં અનુભવો અને સંકટો મુજબ હું બદલાતો રહીશ - વ્યવસાયિક રીતે પ્રગતિ કરતો રહીશ. મને ખબર નથી કે હું શું હોઈશ?

હું એટલું તો જરૂર કહેવા માંગીશ કે આ વાર્તા ઘણાબધા લોકોની છે આજના જમાનામાં. જે લોકો નોકરીમાં હમેશા પ્રગતિ કરતા રહેતા હોય છે પણ પોતાના પરિવાર, ઝીંદગી અને ખુશીઓ થી દૂર થતા જાય છે.

Tuesday, July 24, 2012

આ બૈરાઓ.......

થોડા સમય પહેલા મારે અમદાવાદથી મુંબઈ ટ્રૈનમાં જવાનું થયું. ટ્રૈન છ કલાક મોડી હતી. રાતના ૧૧ વાગે અમદાવાદથી ટ્રૈન ઉપડી અને સવારે ૬ વાગે હું મુંબઈ પહોચ્યો. ઈચ્છા હતી કે રાતના સારી ઊંઘ કરીશ. મારી નીચેની સિટ હતી પણ એક સ્ત્રીની વિનતી માનીને ઉપરની સીટ સ્વીકારી લીધી.

ટીના, મીના અને ફઈબા.
ટીનાએ મને સીટ બદલવાની વિનતી કરી હતી. ટીના અને મીના બંને કાકી બહેનો હતી. ટીના અને મીનાના પિતાની બહેન એટલે ફઈબા. તેઓ અમદાવાદથી મુંબઈ કોઈ સંબંધીના લગ્નમાં જઈ રહ્યા હતા. તેઓ ખૂબજ ખુશ હતા અને આ સફર માણી રહ્યા હતા. હું ઉપરની સીટમાં ઊંઘવાની કોશિસ કરી રહ્યો હતો અને તેઓની વાતો એકાદ બે કલાક જેટલે સાંભળી. મને એમ છે કે તેઓ આખી રાત વાતો કરી રહ્યા હતા અને ખૂબ જ ખુશ હતા.

ટીનાના પિતાજીનું ઘણા વર્ષો પહેલા અવસાન થઇ ગયું હતું. ટીના તેના કાકાના ઘરે મોટી થઇ. તેના કાકાએ તેને ભણાવી અને લગ્ન કર્યાં. ટીનાનો પતિ ધંધામાં સારું કમાતો હતો અને વધુ સમય તેના મોટાભાઈના છોકરાને આપતો હતો. તેને પોતાના ભત્રીજાની બધી માંગો પૂરી કરતો હતો. પટેલસાહેબ પોતાની પત્ની ટીનાથી અતિ પ્રેમ નહોતા કરતા. તેમની વચ્ચે અવાર નવાર ઝગડા થતા. ટીના પોતાના લગ્નથી નાખુશ હતી પરંતુ તેની પાસે બીજો કોઈ ઉપાય નહતો. છુટાછેડા લેવા માટે એકજ બીક હતી - સમાજ શું કહેશે - ત્રણ બાળકોની માંએ છુટાછેડા લીધા? પટેલસાહેબે થોડા સમય પહેલાજ એક નવી ગાડી લીધી પણ તેમનો ભત્રીજો તેનો વધુ ઉપયોગ કરતો હતો. ટીનાને ત્રણ છોકરા અને એક ભત્રીજો હતો. પટેલસાહેબ અને તેમની પત્ની ટીના વિષે બીજી ઘણી બધી માહિતીઓ છે.

મીનાના પિતાજીએ ટીનાના લગ્ન કર્યાં હતા. તેમને પોતાની પુત્રી મીના માટે જરૂરથી સારું ઘર જોયું હશે પણ હાલમાં ટીનનો વર સારું કમાય છે. મીનાના બે છોકરા છે અને તેઓ પણ આ સફરમાં સાથે જ છે. મીના બહુજ ઓછુ બોલતી હતી પણ હા તેનું સ્મિત ખુબજ સારું હતું. તેના પતિએ તેની ઉપર ઘણી વખત હાથ ઉપાડ્યો હતો પરંતુ મીના એટલે ભારતીય નારી - ક્યાં પણ ફરિયાદ નહોતી કરતી. અંતે તે પોતાના પરિવાર અને પતિ સાથે ખુશ હતી.

ફઈબાની વાર્તા આનાથી પણ નાની છે. તેમના પતિ એક ડ્રાઇવર છે. તેમના લગ્ન ૧૯૮૦ની સાલમાં થયા હતા અને તેઓ તેમના લગ્ન જીવનથી ખુબજ ખુશ હતા. ફઈબા મુંબઈ પહેલીવાર જઈ રહ્યા હતા.તેઓ આ ટ્રૈનની મુસાફરીથી થોડા નાખુશ હતા અને બીજી વખત ટ્રૈનની મુસાફરી નહિ કરે. હા, એક વાત કહેવાની તો રહી ગઈ. આ ટ્રૈન ૬ કલાક મોડી હતી અને આ ૬ કલાક દરમ્યાન તેઓ બીજી ટ્રૈનમાં ચડી ગયા હતા અને પછી તેમને ચાલતી ટ્રૈનમાંથી ઉતરવું પડ્યું.

તમે ટીના, મીના અને તેમની ફઈબા વિષે વાંચ્યું - હવે આ વાંચો - 
મેં તેઓ સાથે કદી વાત નથી કરી મારી સીટ બદલ્યા પછી. મેં તેમને એક પણ સવાલ નહોતો કર્યો. મેં તેમના પરિવાર અને પતિ વિષે જરા પણ નથી પૂછ્યું. મેં ઊંઘવાનો પ્રયાસ કર્યો હતો. આ તો બસ તેઓએ એટલી બધી વાતો કરી અને આ બધી વાતો મને ખબર પડી. જયારે મુંબઈમાં ઉતાર્યો ત્યારે મનમાં એકજ વિચાર હતો - આ બૈરાઓ બહુજ બોલે છે.

આ બધું વાંચ્યા પછી માથું દુખે છે? 
મારું પણ દુખતું હતું આ મુસાફરી પછી.

Friday, July 13, 2012

પ્રવાસ - પૂર્વ આફ્રિકા - કોન્ગો

હાલમાં હું કેન્યામાં છું અને મારું કામ પૂર્વ આફ્રિકાના દેશોમાં ચાલી રહેલા રાહતકાર્યોને મદદરૂપ થવાનું છે. અહી મને કોન્ગો, કેન્યા, દક્ષીણ સુદાન, સોમાલિયા, ઈથિઓપિઆ, વગેરે દેશો વિષે જાણવાનો મોકો મળ્યો. ચાલો આજે થોડું કોન્ગો વિષે વાત કરીએ.

કોન્ગો : કોન્ગો આફ્રિકાનો સૌથી મોટો દેશ છે અને આ દેશ પર કુદરત ખુબજ મેહરબાન છે. અહી મિનરલ્સ અને ખનીજ નો પુષ્કળ ભંડાર છે. અહી સોનું પણ પુષ્કળ પ્રમાણ માં છે. આ દેશની ધરતી પણ ખુબજ ઉપજાઉ છે. આ દેશની વસ્તી લગભગ ૭.૭ કરોડની છે અને તેમાંથી અંદાજે ૨૦ લાખ લોકો વિસ્થાપિત છે. વિસ્થાપિત એટલે જયારે લોકોને અમુક બાહ્ય કારણોસર પોતાનો ઘર છોડવું પડે. આ સિવાય અંદાજે ૫ લાખ જેટલા લોકો દેશ છોડીને વિદેશમાં રેફયુજી કેમ્પમાં રહે છે. અહી આ લોકોની મુખ્ય સમસ્યા આંતરિક લડાઈ, ગરીબી, અત્યાચાર, મૂળભૂત જરૂરીયાતોની અસુવિધા, વગેરે કારણો છે. કોન્ગોમાં ઘણી બધી બળવાખોર સંગઠનો (રેબેલ ગ્રુપ) છે. આ સંગઠનો અને સરકારી આર્મી વચ્ચે આવર નવાર યુદ્ધ થયા કરે છે. જેનો સીધો અસર ત્યાં આજુ બાજુ વસતા લોકો પર થાય છે. લોકો પોતાના ઘર અને જમીન છોડીને સુરક્ષિત સ્થાનો પર જવા લાગે છે. વેપાર ધંધો ઠપ થઇ જાય છે.

બાળકો, સ્ત્રીઓ, વ્રદ્ધો અને બીમાર લોકો આ સમસ્યાનો મુખ્ય ભોગ બને છે. જવાન બાળકો અને યુવાનો આવા સંગઠનોમાં જોડવા માટે મજબૂર થાય છે અથવા તેમને મજબૂર કરવામાં આવે છે. એવું પણ જોવા મળે છે કે યુવાનો હથિયાર મેળવવાની ઘેલછામાં, પોતાને તાકાતવર બતાવવા માટે અને બેકારી ની અવસ્થામાં આવા સંગઠનોમાં જોડાઈ જાય છે. આવું પાછલા ઘણા વર્ષોથી ચાલી રહ્યું છે અને આનાથી લાચાર લોકો પર સમાજમાં અત્યાચાર વધતો રહ્યો છે. એક સર્વે મુજબ કોન્ગો માં દર રોજ ૧૧૦૦ થી વધુ મહિલાઓ (૧૪ થી ૪૯ વર્ષ ની ઉમર) ઉપર બળાત્કાર ગુજારવામાં આવે છે. એટલે કે અંદાજે ૪ લાખથી વધુ એક વર્ષમાં. આ સુર્વે ૨૦૦૭માં થયો હતો. એવું કહેવાય છે કે ૨૦૦૮ માં આ આંકડા બમણા થયા હતા અને ત્યાર પછી વધતા જ રહે છે. ૨૦૦૮ - ૦૯ ની સાલમાં જયારે હું યુગાન્ડા અને કોન્ગોની સીમા પર કામ કરતો હતો ત્યારે કોન્ગોના ઉત્તર ગોમાથી લોકો યુગાન્ડામાં આવતા હતા. આ સમયે ૧૭ જેટલા યુવાનો પોતાના પરિવાર ને મુકવા આવ્યા - કદાચ તે યુવાનો પણ એવાજ કોઈ સંગઠનમાં કામ કરતા હતા. ૧૭ યુવાનનો ના પરિવાર માં ૭૪ પત્નીઓ અને ૨૫૮ બાળકો હતા. આ મારા માટે આશ્ચર્ય જનક વાત હતી.

જયારે લોકો બેઘર થઇને સુરક્ષિત સ્થાને થોડા સમય માટે સ્થળાંતર કરે છે ત્યારે તેમની મુખ્ય જરૂરિયાત પાણી, ઘર, દવા / આરોગ્ય સુવિધા, અન્ન વગેરે હોય છે.

હાલમાં ઉત્તર કોન્ગોની (ગોમા અને કીવું વિસ્તાર) પરિસ્થિતિ ખુબજ તંગ છે અને ત્યાં હું આશા કરું કે આવતા થોડા સમયમાં મને ત્યાં કામ કરવાનો મોકો મળે.